|
1. กาแฟ
Robusta Coffee
Coffea canephora Pierre
ex Froehner
RUBIACEAE
ชื่ออื่น
กาแฟใบใหญ่
|
|
รูปลักษณะ
ไม้พุ่ม
สูง 2 - 4 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงตรงข้าม
รูปขอบขนาน
กว้าง 8 - 12 ซม. ยาว 15 - 20 ซม.
หูใบอยู่ระหว่างก้านใบ
ดอกช่อ
ออกที่ซอกใบ
กลีบดอกสีขาว
ติดกันเป็นหลอด
มีกลิ่นหอม
ผลเป็นผลสด
รูปไข่แกมทรงกลม
เมื่อสุกสีแดง
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
เมล็ด - เมล็ดมีคาเฟอีนเป็นยากระตุ้นหัวใจ
ยากระตุ้นประสาทส่วนกลาง
ทำให้นอนไม่หลับ
พบสาร theophylline มีฤทธิ์ขับปัสสาวะ
จากการทดลองพบว่า
การดื่มกาแฟทำให้หัวใจเต้นเร็ว
ความดันโลหิตเพิ่มขึ้น
เพราะมีสาร theobromine อาจทำให้มีอาการปวดแสบที่ลิ้นปี่
นอกจากนี้กาแฟ
ยังลดการดูดซึมธาติเหล็กอีกด้วย
จึงควรระวังในการดื่มกาแฟ
โดยเฉพาะขณะท้องว่าง
|
|
2. ขลู่
Pluchea indica (Linn.) Less.
ASTERACEAE
ชื่ออื่น
ขลู่
หนวดงั่ว
หนวดงิ้ว หนาดงัว
หนาดวัว
|
|
รูปลักษณะ
ไม้พุ่ม
สูง 1-2.5 เมตร
ชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะ
ใบเดี่ยว
เรียงสลับ
รูปไข่กลับ
กว้าง 1-5 ซม. ยาว 2.5-10 ซม.
ขอบใบหยักซี่ฟันห่างๆ
ดอกช่อ
ออกที่ยอดและซอกใบ
กลีบดอกสีม่วง
ผลแห้ง
ไม่แตก
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ต้น - ใช้ทั้งต้นต้มกินเป็นยาขับปัสสาวะ
แก้เบาหวาน การทดลองในสัตว์และคนปกติ
พบว่ายาขับปัสสาวะแผนปัจจุบัน
(hydrochlorothiazide) และมีข้อดีคือ
สูญเสียเกลือแร่น้อยกว่า
นอกจากนี้ยังใช้ต้มน้ำอาบแก้ผื่นคัน
ใบ - น้ำคั้นใบสดรักษาริดสีดวงทวารด้วย
|
|
3. ไคร้หางนาค
Phyllanthus taxodiifolius Beille
EUPHORBIACEAE
ชื่ออื่น
เสียวน้ำ ตะไคร้หางสิงห์
เสียวเล็ก
เสียวน้อย
|
|
รูปลักษณะ
ไม้พุ่ม
สูง 1- 3 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงสลับ
รูปขอบขนาน
กว้าง 2-4 ซม. ยาว 1-1.5 ซม.
ดอกช่อ
ออกเป็นกระจุกที่
ซอกใบ
ดอกย่อยแยกเพศอยู่บนต้นเดียวกัน
กลีบรวมสีขาวนวล
ผลเป็นผลสด
รูปทรงกลม
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ต้น - ใช้ทั้งต้นมีรสจืด
เป็นยาขับปัสสาวะ
|
|
4. โด่ไม่รู้ล้ม
Elephantopus scaber Linn.
ASTERACEAE
ชื่ออื่น
ขี้ไฟนกคุ่ม
คิงไฟนกคุ่ม
เคยโป้
หญ้าไก่นกคุ่ม
หญ้าปราบ
หญ้าสามสิบสองหาบ
หนาด ผาหนาด
มีแคลน
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ล้มลุก
ลำต้นสั้น
ใบเดี่ยว
เรียงสลับเป็นวง
รูปขอบขนานหรือรูปใบหอกกลับ
กว้าง 2- 6 ซม. ยาว 10 - 25 ซม.
มักแผ่ราบไปกับผิวดิน
ขอบใบหยักฟันเลื่อย
ท้องใบมีขนมากกว่าหลังใบ
ดอกช่อ
แทงออกจากกลางต้น
ก้านช่อแตกแขนงได้
ดอกย่อยขนาดเล็ก
กลีบดอกสีม่วง
ออกเป็นกระจุกที่ปลายก้านดอก
รองรับด้วยใบประดับแข็ง
ผลแห้ง
ไม่แตก
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ใบ - ใช้ใบต้มน้ำกินเป็นยาขับปัสสาวะ
ขับพยาธิไส้เดือน
และกระตุ้นกำหนัด
|
|
5. เถาวัลย์เปรียง
Derris scandens Benth.
FABACEAE
ชื่ออื่น
เครือเขาหนัง
เถาตาปลา
พานไสน
|
|
รูปลักษณะ
ไม้เถาเลื้อยขนาดใหญ่
ยอดอ่อนมีขนนุ่น
ใบ ประกอบแบบขนนก
เรียงสลับ
ใบย่อยรูปไข่หรือรูปวงรี
กว้าง 1- 2.5 ซม. ยาว 3 - 5 ซม.
ดอกช่อ
ออกที่ซอกใบ
ดอกย่อย
รูปดอกถั่ว
กลีบดอกสีขาว
ผล เป็นฝัก
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ใช้เถาขับปัสสาวะ
แก้บิด
แก้หวัด
ใช้เถาคั่วไฟชงน้ำ
กินแก้ปวดเมื่อย
|
|
6. นางแย้ม
Volkameria fragrans Vent.
VERBENACEAE
ชื่ออื่น
ปิ้งชะมด
ปิ้งช้อน
ปิ้งสมุทร ส้วนใหญ่
|
|
รูปลักษณะ
ไม้พุ่ม
ลำต้นตั้งตรง
สูง 1.5 - 3 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงตรงข้าม
รูปไข่กว้าง
กว้าง 8 - 11 ซม. ยาว 12 - 16 ซม.
ผิวใบมีขนละเอียดทั้งสองด้าน
ดอกช่อ ออกที่ปลายกิ่ง
ดอกย่อย
ลักษณะคล้ายดอกมะลิซ้อน
กลีบดอกสีขาว
ด้านนอกสุดของช่อกลีบดอกสีม่วงแดงสลับขาว
กลีบเลี้ยงสีม่วงแดง
ไม่มีทั้งเกสรตัวผู้และเกสรตัวเมีย
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ราก - ใช้รากเป็นยาขับปัสสาวะ
แก้โรคไตพิการ (โรคในทางเดินปัสสาวะ
มีปัสสาวะขุ่นข้น
เหลืองหรือแดง
มักมีอาการแน่นท้อง
กินอาหารไม่ได้)
|
|
7. ไผ่รวก
Thyrsostachys siamensis Gamble
POACEAE
ชื่ออื่น
ตีโย รวก ฮวก
|
|
รูปลักษณะ
ไม้จำพวกไผ่แตกกอหนาแน่น
กิ่งก้านมีหนามแหลม
ลำต้นตั้งตรง
สูง 12 - 25 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงสลับ
รูปดาบ
กว้าง 1- 2.5 ซม. ยาว 4 - 20 ซม.
ดอกช่อ
แยกแขนง
ไม่มีกลีบดอก
มีแต่ใบประดับ
2 ใบ
ผลแห้ง ไม่แตก
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ต้น - ใช้ทั้งต้น
ต้มน้ำดื่มแก้ปวดท้อง
อาหารไม่ย่อย
อาหารเป็นพิษ
ปวดแสบลิ้นปี่
|
|
8. มะละกอ
Papaya
Carica papaya Linn.
CARICACEAE
ชื่ออื่น
ก้วยลา
แตงต้น
มะก้วยเทศ
ลอกอ หมักหุ่ง
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ยืนต้น
สูง 3 - 6 เมตร
ไม่มีแก่น
ต้นอวบน้ำ
มียางขาว
ใบเดี่ยว
เรียงสลับ รอบต้นบริเวณยอดรูปฝ่ามือเว้าเป็นแฉกลึก
7 แฉก
ขนาดใหญ่
ดอก มีหลายประเภท
คือดอกตัวผู้
ดอกตัวเมีย
และดอกสมบูรณ์เพศเป็นดอกเดี่ยว
หรือช่อ 2 - 3 ดอก สีนวล
ผล เป็นผลสด
รูปยาวรี
ทรงกระบอก
หรือกลม เมล็ดสีดำ
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
รากและก้านใบ - ขับปัสสาวะ
ยางขาวจากผลดิบมีเอ็นไซม์ย่อยโปรตีน
ได้แก่ papain และ chymopapain ใช้ย่อยเนื้อสัตว์ให้เปื่อย
นำมาใช้ในอุตสาหกรรมอาหารกระป๋องในอุตสาหกรรมยาใช้เอ็นไซม์ผลิตเป็นยาเม็ด
ลดอาการบวม
การอักเสบจากบาดแผลหรือการผ่าตัด
|
|
9. สับปะรด
Pineapple
Ananas comosus (Linn.) Merr.
BROMELIACEAE
ชื่ออื่น
ขนุนทอง
ยานัด
ย่านนัด บ่อนัด
มะขะมัด
มะนัด
ลิงทอง
หมากเก็ง
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ล้มลุกอายุหลายปี
สูง 90 - 100 ซม.
มีลำต้นอยู่ใต้ดิน
ใบเดี่ยวเรียงสลับ
ซ้อนกันถี่มากรอบต้น
กว้าง 6.5 ซม.
ยาวได้ถึง 1 เมตร
ไม่มีก้านใบ
ดอกช่อ ออกจากกลางต้น
มีดอกย่อยจำนวนมาก
ผล เป็นผลรวม
รูปทรงกระบอก
มีใบเป็นกระจุกที่ปลายผล
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
เหง้า - เป็นยาขับปัสสาวะ
แก้นิ่ว
เนื้อผล - เป็นยาแก้ไอ
ขับเสมหะ
ลำต้นและผล - มีเอนไซม์ย่อยโปรตีนชื่อ
bromelain ซึ่งใช้เป็นยาลดการอักเสบ
และบวมจากการถูกกระแทกบาดแผล
หรือการผ่าตัดได้
|
|
10. สายน้ำผึ้ง
Japanese Honey-suckle
Lonicera japonica Thunb.
CAPRIFOLIACEAE
|
|
รูปลักษณะ
ไม้เถาเลื้อยพัน
ใบเดี่ยว
เรียงตรงข้ามรูปไข่แกมขอบขนาน
หรือรูปใบหอก
กว้าง 1.5 - 3 ซม. ยาว 3 - 6 ซม.
ดอกช่อออกเป็นกระจุก
ที่ซอกใบและปลายกิ่ง
กลีบดอก สีครีมแล้ว
เปลี่ยนเป็นสีเหลืองส้ม
ผลเป็นผลสด
รูปกลม
เมื่อสุกมีสีดำ
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ต้น - ใช้ทั้งต้นแก้บิด
ท้องเสีย
ถ่ายเป็นเลือด
ลำไส้อักเสบ
โรคกระเพาะอาหาร
ขับปัสสาวะรักษาฝี
แผลเปื่อย
มีการทดลองกับผู้ป่วย
พบว่ามีฤทธิ์แก้ท้องเสีย
|
|
11. หญ้าหนวดแมว
Cat's Whisker
Orthosiphon aristatus Miq.
LAMIACEAE
ชื่ออื่น
พยับเมฆ
|
|
รูปลักษณะ
ไม้พุ่ม
สูง 0.5 - 1 เมตร
กิ่งและก้านสี่เหลี่ยมสีม่วงแดง
ใบเดี่ยว
เรียงตรงข้าม
รูปไข่แกมสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด
กว้าง 2 - 4 ซม. ยาว 4 - 7 ซม.
ขอบใบหยักฟันเลื่อย
ดอกช่อ
ออกที่ปลายกิ่ง
มี 2 พันธุ์
คือพันธุ์ดอกสีขาว
และพันธุ์ดอกสีม่วงน้ำเงิน
เกสรตัวผู้ยื่นพ้นกลีบดอกออกมายาวมาก
ผล แห้ง ไม่แตก
รูปรี
ขนาดเล็ก
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ต้น - ใช้ทั้งต้นเป็นยาขับปัสสาวะ
แก้โรคปวดตามสันหลังและบั้นเอว
ใบ - เป็นยารักษาโรคเบาหวาน
และลดความดันโลหิต
มีการทดลองใช้ใบแห้ง
เป็นยาขับปัสสาวะ
ขับกรดยูริคซึ่งเป็นสาเหตุของโรคเกาต์
และรักษาโรคนิ่วในไต
กับผู้ป่วยที่โรงพยาบาลรามาธิบดี
โดยใช้ใบแห้งประมาณ
4 กรัม
ชงกับน้ำเดือด
750 ซีซี ดื่มต่างน้ำตลอดวัน
ได้ผลเป็นที่พอใจของแพทย์
พบว่าในใบมีเกลือโปแตสเซียมสูง
ผู้ป่วยโรคหัวใจไม่ควรใช้
|
|
12. อ้อยแดง
Sugar Cane
Saccharum officinarum Linn.
POACEAE
ชื่ออื่น
อ้อย อ้อยขม
อ้อยดำ
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ล้มลุก
สูง 2 - 5 เมตร
ลำต้นสีม่วงแดง
มีไขสีขาวปกคลุม
ไม่แตกกิ่งก้าน
ใบเดี่ยว
เรียงสลับ กว้าง
2.5 - 5
ซม. ยาว 0.5 - 1 เมตร.
ดอกช่อ
ออกที่ปลายยอด
สีขาว
ผล แห้ง
ขนาดเล็ก
อ้อยมีหลายพันธุ์
แตกต่างกันที่ความสูง
ความยาวของข้อ
และสีของลำต้น
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ต้น - ใช้ลำต้นเป็นยาขับปัสสาวะ
โดยใช้ลำต้นสด
70 - 90 กรัม
หรือแห้ง 30 - 40 กรัม
หั่นเป็นชิ้น
ต้มน้ำแบ่งดื่มวันละ
2 ครั้งก่อนอาหาร
แก้ไตพิการ
หนองใน
และขับนิ่ว
มรายงานว่าอ้อยแดงมีฤทธิ์ขับปัสสาวะ
ในสัตว์ทดลอง
|
|
13. อินทนิลน้ำ
Queen's flower
Lagerstroemia inermis Pers
LYTHRACEAE
ชื่ออื่น
อินทนิล
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ยืนต้น
สูง 10 - 15 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงตรงข้าม
รูปวงรี
หรือรูปวงรีแกมขอบขนาน
กว้าง 6 - 12 ซม. ยาว 12 - 24 ซม.
ดอกช่อ
ออกที่ปลายกิ่ง
ดอกย่อยขนาดใหญ่
กลีบดอกสีชมพู
สีม่วงแกมชมพูหรือสีม่วง
ผล แห้ง
แตกได้
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ใบ - ใช้ใบต้มน้ำกินแก้ปัสสาวะพิการ
แก้เบาหวาน จากประสบการณ์ของผู้ป่วยเบาหวาน
ส่วนหนึ่งระบุว่าใช้ได้ผล
แต่การทดลองในสัตว์พบว่าไม่มีฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือด
จึงควรมีการทดลองต่อไป
|
